GÃœRCÃœ KÄ°RAZI Biz sizi arayalým

GÜRCÜ KİRAZI

 

GÜRCÜ KİRAZI

GÜRCÜ KİRAZI

MAKALELER

Ana Sayfa   |  Bitki Sözlüğü   |  Bitki Sözlüğü-G   |  GÃœRCÃœ KÄ°RAZI

GÜRCÜ KİRAZI

 
GÜRCÜ KÄ°RAZI
 
Latince Adı: Laurocerasus officinalis, Prunus lauroceraus
GÜRCÜ KÄ°RAZI(KarayemiÅŸ,Taflan)
Laurocerasus officinalis, Prunus lauroceraus olarak bilinir. Vatanı Anadoludur. Karayemiş, 1546 yılında bir Fransız
tarafından Trabzon Kirazı (Cerasus trapezuntuna) olarak adlandırılmıştır. Bitki aynı yıl Ä°stanbul üzerinden Ä°talya'ya,
1574'de baÅŸka bir yabancı tarafından Viyana'ya oradan da Fransa ve Ä°ngiltere'ye gönderilmiÅŸtir. 1600 yılından
itibaren tüm Avrupada park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiÅŸtirilmeye baÅŸlanmıştır.
KarayemiÅŸ, ingilizce Cherry laure olup, ülkemizde: Taflan, Karamış, Kattak, Laz Üzümü, Laz-Gürcü Kirazı, Tçko,
Tanal olarak bilinir.
YETÄ°ÅžME ALANLARI:
Bitkinin tabi yayılma alanı Karadeniz'in doÄŸu bölgeleri, Kafkaslar, Toroslar, Kuzey ve DoÄŸu Marmara'dır. Genel
olarak ılıman iklim bölgelerinin meyvesidir. Bu bakımdan en iyi karayemiÅŸler Karadeniz bölgesinin sahil kuÅŸağında
yetiÅŸtirilmektedir.
Avrupa'nın güneydoÄŸusu, Balkanlar ve Kuzey Ä°ran baÅŸta olmak üzere dünyanın deÄŸiÅŸik yörelerinde karayemiÅŸ
formlarına rastlanılmaktadır.
ÜLKEMÄ°ZDE: Rize, Trabzon (Maçka - Meryemana Vadisi), Giresun, Sinop (Ayancık), Zonguldak (Devrek), Kastamonu, Bartın,
Bolu, İzmit (Keltepe), Adapazarı, İstanbul (Belgrat Ormanı, Alemdağ), Bursa (Uludağ) ve Osmaniye'de
(GâvurdaÄŸları) orman veya orman kıyılarında doÄŸal olarak rastlanır.
Gövde ve dalları kış soÄŸuklarına dayanıklıdır. Ancak çiçekler, erken ilkbaharda açtığından donlara karşı hassastır.
Bu nedenle ilkbahar donların sık görüldüÄŸü yerlerde yetiÅŸtiricilik oldukça güçtür.
BÄ°TKÄ° VE MEYVE ÖZELLÄ°KLERÄ°
KarayemiÅŸ; 5-6 m boyunda veya boylu çalı ÅŸeklinde, kışın yaprağını dökmeyen aÄŸaççıktır. Özellikle kayın
ormanlarının altında yer alır. Ormancılık bakımından zararlı bir alt flora bitkisidir.Kökler derine gider. Düzgün ve
genellikle dik bir gövde yapar.
Gövde grimsi siyah, donuk siyah renktedir. Sert odun dokusu ve kuvvetli bir dal sistemi vardır.
Yaprak, boyları 5 - 25 cm uzunlukta olan yapraklar, elips yada uzunca yumurta biçiminde, kısa saplı, sivri uçlu, tam
kenarlı veya düzensiz seyrek diÅŸlidir. Uzun ÅŸerit halindeki yapraklar deri gibi serttir. Üst yüzü parlak koyu yeÅŸil
renkte, alt yüzü açık solgun yeÅŸil renkte ve tüysüzdür. Yaprak orta damarı alt yüzde bariz bir çıkıntı yapar. Yaprağın alt bölümünde 2 - 4 tane beze bulunur.
Çiçek, dalcıkların uçlarına doÄŸru çiçek salkımı görülür. Bunlar yaprak koltuÄŸundan çıkar. Açık yeÅŸil renkteki
sürgünleri tüysüzdür. Beyaz renkli çiçekler 5 - 15 cm boyundaki bir eksen üzerinde, dik duran bir salkımda
toplanmışlardır. Her bir çiçek üzerinde 5 çanak yaprak, 5 taç yaprak, 1 diÅŸi organ ve 15 - 20 erkek organ bulunur.
Meyveler çekirdekli, sulu ve 6 - 25 mm boyundadır. Önceleri yeÅŸil renkte olan meyveler olgunlaşınca tiplere göre
mor siyah renkli, bazen açık veya koyu kırmızı, bazı çeÅŸitlerde de sarı- kırmızı alacalı olmakla beraber genellikle
siyaha yakın koyu bir renk alır.
Kiraz iriliÄŸinde olan meyveler ÅŸekil olarak da genellikle kiraza benzemekte, kalp ÅŸeklinde, küt veya sivri uçlu, hafif
uzun veya üsten basık ve bazen de üzüm taneleri gibi yuvarlak olabilmektedir. Çekirdek düzgün, sivri zeytin
biçimindedir. Meyveleri tatlı, buruk ve acı arasında deÄŸiÅŸen yeme özelliklerine sahiptir.
Parkçılıkta gruplara karıştırıldığı gibi, tek olarakda kullanılır. Makaslanmaya gelen bir çit bitkisidir.
 
 
ÇEŞİTLERÄ°:
Büyüme biçimi, yaprak boyu ve ÅŸekli, kışa dayanıklılık açısından farklı 20 bodur türü bulunan karayemiÅŸin yabancı
literatürde, önemli 9 çeÅŸidi vardır. Bunlar;
1) Angustifolia (yaprakları ince ve ÅŸerit biçimli),
2) Caucasica (koyu yeşil yapraklı),
3) Colchica (bol çiçekli),
4) Herbergii (koyu yeşil yapraklı,
5) Otto Luyken (yavaÅŸ geliÅŸmeli),
6) Pyramidalis (dar tepeli, piramit formlu),
7) Schipkaensis (Bulgaristan kökenli, bol çiçekli, kışa dayanıklı),
8) Schipkaensis Macrophylla (gevÅŸek dokulu),
9) Zabeliana (sarkık formlu, kent iklimine dayanır).
Ülkemizde ise meyve biçimi ve meyvenin olgunlaÅŸma mevsimine göre 7 karayemiÅŸ çeÅŸidi vardır.
1) Su -(acı)- (temmuz ortası, acımsı-buruk lezzetli),
2) Vavul (çok etli ve az taneli),
3) Yabani (temmuz ilk haftası, buruk lezzetli),
4) AÄŸustos -Ä°stavrit- (meyveler geç ve kırmızı renkte olgunlaşır),
5) Orak -(selvi)- (temmuz ortası, tatlı-lezzetli),
6) Ayran -(beyaz)- (haziran ortası, tatlı lezzetli),
7) Kiraz -(Ekmek)- Karayemişleri (haziran ortası, mayhoş-hafif buruk).
Karayemişin Kullanım Alanları :
KarayemiÅŸin kullanılan kısımları yaprağı, çekirdeÄŸi ve meyvesidir.
Yapraklarda ÅŸeker, tanen, calcium oksalat ve önemli oranda prulaurasin isimli cyanogenetik bir glikozit bulunur. Bu
glikozitin miktarı yaprağın gençliÄŸi nispetinde fazladır. Bunlardan baÅŸka emulsin isimli bir ferment bulunur. Bu
ferment glikozite tesir ederse onu benzaldehyt cyanhdrin ve glikoza parçalar. Bunlardan baÅŸka benzoik asit ve
siyanidrik asit gibi maddeler (zehirli maddeler) de bulunur. Meyvelerde bu cyanogenetik glikozit ve dolayısıyla HCN
bulunmamaktadır.
Meyveleri üzerinde yapılan çalışmalarda karayemiÅŸte mineral maddelerin ve antioksidan maddelerin bol miktarda,
buna karşın bakır ve çinko gibi ağır ve zararlı metallerin ise çok düÅŸük miktarlarda bulunduÄŸu tespit edilmiÅŸtir.
KULLANILDIÄžI YERLER:
- Bazı ilaçlara tat ve koku (kremlerde) verici olarak kullanılır.
- Hayvanlara taze olarak yedirilir
- Pasta, kek ve özellikle hoÅŸaf ve kompostolara koku ve tat kazandırmak için ilave edilir,
- Pekmez, reçel ve tuzlaması yapılır,
- Sindirimi kolay olup meyveleri yenir
- Süs bitkisi olarak kullanılır.
- Tokluk hissi verdiğinden diyet olarak kullanılır,
- Yapraklar; çelenk yapımında, balık tablalarının süslenmesinde, hamsi buÄŸulamasında koku vermek ve iÅŸtah
açmak için (1-2 adet halinde) kullanılır,
- Yaprakları çiçek açma döneminde zehirlidir. GeliÅŸmesini tamamlayan taze yaprakları elle toplanır. Destile edilerek
eczacılıkta kullanılan Laura Cerasin maddesi elde edilir.
- Yaprağın bileşimi; glikoz, tanen, kalsiyum oksalat, emulsin (enzim), prulaurasin (glikozid), benzoik asit, siyanidrik
asittir (zehirlidir, çekirdekte de bulunur, yapraktan elde edilen su fazla kullanılırsa; baÅŸ dönmesi, kusma, karın aÄŸrısı
yapar)
FAYDALARI:
- Antioksidan özelliÄŸi sayesinde, birçok hastalığın oluÅŸumu ve geliÅŸmesini önlemesinde faydalıdır.
Bu anlamda karayemiÅŸ tüketiminin fayda saÄŸlayacağı hastalıkların başında, alzheimer, diyabet, doku ve cilt
hastalıkları, kanser, kalp-damar hastalıkları ve romatizmal hastalıklar geliyor. KarayemiÅŸin antioksidan özelliÄŸiyle
aynı zamanda yaşın ilerlemesiyle vücutta meydana gelen oksidaf zarar azalıyor, yaÅŸlanma da gecikiyor.
- BronÅŸite iyi gelir (Meyveler çekirdekleri ile toz edildikten sonra balla karıştırılır)
- Demir eksikliÄŸini giderici özelliÄŸi vardır.
- DiÅŸleri korur.
- Hemoroide iyi gelir
- Ä°drar söktürür
- Ä°nsülün hormonunu geliÅŸtirir. Spazm çözüdür (sindirim sistemi).
- Kalp çarpıntısını giderir
- Kan ÅŸekerini düÅŸürür
- Kasların düzenli çalışmasını saÄŸlar
- Kemik yapısını geliştirir.
- Mide ülseri ve barsak tembelliÄŸini giderir
- Özsu'yu egzamaya yarar
- SakinleÅŸtiricidir (astım, sinirsel öksürük)
- Sigaraya karşı isteksizlik doğurur
- Åžeker hastalığına karşı, fırında kurutularak ya da kavrularak da tüketilir
- TaÅŸ düÅŸürücüdür
- Uyku vericidir.
Kullanılışı: Bitki zehirlidir doktor kontrolü altında kullanılmalıdır.